"Jij hebt een gezicht om kousen te stoppen." Ongeacht je leeftijd begrijp je intuïtief dat dit geen positieve, zelf-bekrachtigende opmerking is.
Mijn moeder hoorde deze opmerking regelmatig uit de mond van haar vader komen, op snauwende toon en vergezeld van een afkeurende blik. Mijn moeder geloofde dit, ze was jong en blaakte niet van het zelfvertrouwen - zoals veel jonge jongens en meiden.
Meisjes hebben doorgaans meer last van een gevoeld gebrek aan innerlijke kracht en zelfzekerheid; zij hebben meer last van schaamte en een laag zelfbeeld en worden mede door de omgeving vaker onbewust klein gehouden (zie weblinks onderaan het artikel).
Mijn moeder heeft zichzelf lang niet mooi gevonden, en hoewel dit van grote invloed was in haar leven – en het mijne – is dit misschien nog wel de minst giftige appel waar ze af en toe nog in bijt. Ook aan haar leervermogen werd openlijk getwijfeld, haar potentieel aan vaardigheden is flink onder druk gezet. Op een dag besloten haar ouders, ‘dat ze alleen nog op de kinderen mocht passen’ – haar kleinere broers en zussen. Ze heeft de huishoudschool niet afgemaakt.
Soms voel ik me emotioneel dyslectisch
Ik weet nog wat ik dacht en voelde toen ik erachter kwam dat mijn moeder het alfabet niet kende. We waren cd’s aan het ordenen, bij elke cd die door haar handen ging vroeg ze, ‘waar moet deze?’. Ik begreep er niets van, ‘het alfabet is toch duidelijk’ dacht ik. Zelf studeerde ik in die tijd Communicatiewetenschap aan de UvA, de Universiteit van Amsterdam.
Op een gegeven moment werd ik ongeduldig en schoot uit mijn slof, mijn moeder begon te huilen. Toen pas drong het tot me door dat ze het alfabet misschien helemaal niet kende.
Ik had daar niet bij stil gestaan, het was een intuïtieve gedachte gevolgd door, ‘Ze is dyslectisch, mijn moeder is analfabeet!’.
Eerlijk gezegd was ik in shock. Ons niveau van denken verschilde zo enorm, dat doet het nog steeds. Mijn moeder heeft ook op latere leeftijd geen studie of opleiding meer gedaan. Ze heeft geen trainingen of cursussen meer gevolgd om haar talenten en vaardigheden te vergroten. Rond haar 40ste heeft ze twee zwemdiploma’s gehaald (ze zwemt nooit) en ze heeft haar rijbewijs geprobeerd te halen (maar is na 7 mislukte examenpogingen gestopt).
In veel opzichten lijk ik niets op mijn moeder. Wanneer ik in een gehuurde Chevy New York binnen rijd met mijn lief naast me en zijn twee jongste kinderen op de achterbank (zoals deze zomer, 2017) voel ik me Wonderwoman. Een ding hebben mijn moeder en ik zeker gemeen: we hebben beide last van de gedachte, ‘niet goed genoeg te zijn’. Mijn moeder is daardoor stil blijven staan, ik ben mezelf blijven verbeteren en perfectioneren. Emotioneel lijk ik veel meer op mijn moeder dan ik dacht, en zou willen: zij is onzeker en heeft zich niet ontwikkeld, ik blijf maar doorontwikkelen vanuit onzekerheid!
Overgeërfde en ingebakken onzekerheid
Sinds ik bewust de lagen aan het afpellen ben die om mijn gevoelige kern heen zitten, kan ik niet meer om mijn overgeërfde onzekerheid heen. Los daarvan is een bepaalde onzekerheid voorgeprogrammeerd in het mens-zijn, zodat we ons gáán ontwikkelen (het drijft ons ook).
De lagen om mijn gevoelige, vrouwelijke kern noem ik ‘mijn mannenhuid’. Ik ben die beginnen af te pellen omdat ik me afvroeg, ‘wie ik eigenlijk ben als vrouw?’ Het is onvermijdelijk dat de relatie met onze moeder en (over)grootmoeder een rol speelt in het formuleren van ons eigen antwoord.
Voor mij is het – intuïtief – logisch dat hún zelfbeeld het ónze beïnvloedt. De eigenwaarde van onze moeders ligt aan de basis van onze eigenwaarde. Interessante woordcombinatie in het licht van ‘eigenaarschap’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’: hoe ‘eigen’ is onze ‘eigenwaarde’ eigenlijk en wanneer wordt ‘eigen’ eindelijk écht ‘van onszelf’?
Soms denk ik, ‘kon ik maar gewoon een winkel binnenstappen om, net zo makkelijk als dat ik een paar nieuwe sokken koop, een opbouwende overtuiging te kopen. Een spiksplinternieuw zelfbeeld te leasen. Een fris gevoel te passen. Een compleet gerenoveerd gedragspatroon te huren. Of een kilo zelfvertrouwen te bestellen.’ Groeien kost geduld, geduld kost me moeite, moeite kost me zekerheid.
Alleen bewust kiezen bevrijd je
Blijkbaar vind ik het lastig om van bepaalde giftige appels af te blijven. Om bepaalde ‘heksen van gedachten’ beslist de deur te wijzen. Waarom blijf ik ervan eten? Is het omdat 60% van mijn gedrag genetisch bepaald schijnt te zijn?
Maakt het uit in het licht van ‘een ‘happy end’? Wat mij altijd helpt: liefdevol met mijn tekortkomingen omgaan. Hoe meer ik dat doe, hoe meer ik ook mijn moeder op haar eigen-waarde zal kunnen schatten en haar tekortkomingen accepteer.
Toevallig kan mijn moeder dit heel goed: liefhebben.
Op dit vlak kan ik veel van haar leren, mijn moeder houdt onvoorwaardelijk van me en ze steunt me altijd, wat ik ook zeg of doe. Ze is de liefste, zachtaardigste persoon die ik ken en ze kan verdomd goed om zichzelf lachen. Haar lach is onschuldig, komt vanuit diep in haar buik en is zeer aanstekelijk.
Mijn waarheid is dat we onze sprookjes zelf creëren, ontvangen en mogen herschrijven. Als we ons tevreden en gelukkig willen voelen, van betekenis willen zijn, onszelf of onze situatie niet kunnen accepteren, móeten we dat doen: sleutelen aan onze werkelijkheid. Het is ironisch dat ik al mijn leven lang moeite heb met kiezen. Pas nu, 40 jaar later, heb ik eigen-hoofdig de link gelegd tussen mijn kiesblokkades en mijn (gebrek aan) zelfvertrouwen. Alleen door bewust te kiezen maken we ons dingen ‘eigen’, pas dan nemen we afstand (of juist niet) van onze wortels en worden onze keuzes, overtuigingen en gevoelens (ook) daadwerkelijk eigen. Anders gezegd: als jij weet dat je ziek wordt van giftige appels en iemand bied je er een aan - of je ziet zelf een lekker exemplaar liggen, vraag je eens af: waarom je ze blijft aannemen. Je mág weigeren. Welke gedachten geloof jij waardoor je denkt dat je - al dan niet met een beleefde knik - de deur niet gewoon dicht mag smijten voor de heks die voor je deur staat?
Shoppen in de confidence store
Sta jezelf toe om je goed te voelen. Om 'nee' te zeggen tegen dingen die niet goed voor je voelen en niet goed voor je zijn. Gun jezelf wat credits: begin rustig en vind jezelf eens goed genoeg. Daarna kun je doorstoten naar 'fantastisch', 'geweldig' en veel meer superlatieven naar keuze, als dat goed voor je voelt. Ervaar die bekrachtiging nou eens zonder schuldgevoel en schaamte. Sta jezelf toe om je talenten te benadrukken. Je kwaliteiten, je kracht, je schoonheid. Durf te shinen, grappig woord vind ik dat. En als je er moeite mee hebt, doe je ogen dicht en denk aan iemand die daar wel goed in is. Stap in die persoon en laat je meenemen door je eigen verbeeldingskracht. Grote kans dat de winkelmevrouw of -meneer opkijkt vanachter de kassa en ons vriendelijk vraagt, ‘mag het een onsje meer zelfvertrouwen zijn?’ En dat wij dan terug lachen en zonder ook maar een moment te aarzelen, ons schuldig of opgelaten te voelen ‘ja’ knikken.
REFLECTIEVRAGEN BIJ DIT ARTIKEL
- Blijf jij het gif van je criticus herkauwen?
- Welke gedachten geloof jij nog die je niet dienen?
- Zit er iets vast in je keel maar durf je niets uit te spugen?